Veiligheid op de Bouwplaats: Richtlijnen voor een Veilig Bouwproces

De bouwsector is een van de meest risicovolle sectoren om in te werken. Elk jaar gebeuren er duizenden ongevallen op bouwplaatsen, waarvan sommige met dodelijke afloop. Om de veiligheid van de werknemers en de omgeving te waarborgen, is het belangrijk om een aantal richtlijnen te volgen voor een veilig bouwproces.

In dit artikel bespreekt bouwbedrijf WAM Groep we de belangrijkste aspecten van veiligheid op de bouwplaats, zoals:

Het opstellen van een veiligheidsplan
Het naleven van de wet- en regelgeving
Het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen
Het voorkomen van valgevaar, elektrocutie, brand en explosie
Het melden en registreren van incidenten
Het organiseren van trainingen en voorlichting

Een veiligheidsplan is een document waarin de risico’s en maatregelen voor een specifiek bouwproject worden beschreven. Het veiligheidsplan moet worden opgesteld door de hoofdaannemer in overleg met de opdrachtgever, de onderaannemers en de werknemers. Het veiligheidsplan moet worden goedgekeurd door de Arbeidsinspectie voordat het werk begint.

Het veiligheidsplan moet onder andere bevatten:

Een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) van het project
Een taakrisicoanalyse (TRA) van de werkzaamheden
Een noodplan voor calamiteiten
Een overzicht van de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de betrokken partijen
Een communicatieplan voor de informatie-uitwisseling en coördinatie
Een controleplan voor de naleving en handhaving van het veiligheidsplan

De wet- en regelgeving voor veiligheid op de bouwplaats is vastgelegd in verschillende bronnen, zoals:

De Arbowet, die de algemene verplichtingen en rechten van werkgevers en werknemers regelt
Het Arbobesluit, dat de specifieke voorschriften voor verschillende sectoren en situaties bevat
De Arboregeling, die de technische en administratieve normen uitwerkt
De Arbocatalogus, die de praktische oplossingen voor veelvoorkomende risico’s beschrijft
De NEN-normen, die de kwaliteitseisen voor materialen, machines en installaties vaststellen

Het is de verantwoordelijkheid van de werkgever om zich op de hoogte te stellen van de geldende wet- en regelgeving en deze na te leven. De werkgever moet ook zorgen voor een goede instructie, toezicht en voorlichting van de werknemers. De werknemer moet zich houden aan de voorschriften en aanwijzingen opvolgen. Bij overtreding of nalatigheid kunnen er sancties worden opgelegd door de Arbeidsinspectie of door de rechter.

Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) zijn middelen die de werknemer draagt of gebruikt om zich te beschermen tegen gevaren op de bouwplaats. Voorbeelden van PBM zijn:

Een helm, die het hoofd beschermt tegen vallende of rondvliegende voorwerpen
Een veiligheidsbril, die de ogen beschermt tegen stof, splinters of vonken
Een gehoorbeschermer, die het gehoor beschermt tegen lawaai of explosies
Een stofmasker, die de luchtwegen beschermt tegen stof, dampen of gassen
Handschoenen, die de handen beschermen tegen snijden, schuren of branden
Schoenen met stalen neuzen, die de voeten beschermen tegen beknelling of perforatie
Een veiligheidsharnas, die de werknemer opvangt bij een val van hoogte

Het gebruik van PBM is verplicht als er geen andere maatregelen mogelijk zijn om het risico te verminderen of te elimineren. De werkgever moet zorgen voor de beschikbaarheid, de kwaliteit en de onderhoud van de PBM. De werknemer moet zorgen voor het juiste gebruik, de opslag en de reiniging van de PBM.

Een van de meest voorkomende oorzaken van ongevallen op de bouwplaats is valgevaar. Valgevaar kan ontstaan door:

Het werken op hoogte, zoals op steigers, ladders of daken
Het werken boven of nabij openingen, zoals putten, schachten of vloeren
Het werken op onstabiele of gladde ondergronden, zoals modder, ijs of puin

Om valgevaar te voorkomen, moeten er maatregelen worden genomen, zoals:

Het plaatsen van leuningen, hekwerken of netten langs de randen
Het afdekken of markeren van openingen met stevige materialen
Het controleren en beveiligen van steigers, ladders en andere werkplatforms
Het dragen van een veiligheidsharnas met een vanglijn of een valstopapparaat
Het vermijden van overbelasting of onbalans door het juiste gereedschap en materiaal te gebruiken

Een andere veelvoorkomende oorzaak van ongevallen op de bouwplaats is elektrocutie. Elektrocutie kan ontstaan door:

Het aanraken van onder spanning staande delen, zoals kabels, stopcontacten of schakelaars
Het beschadigen of doorknippen van elektrische leidingen, zoals bij het boren, zagen of graven
Het kortsluiten of overbelasten van elektrische apparaten, zoals boormachines, zaagmachines of verlengsnoeren
Het werken in een vochtige of natte omgeving, zoals bij regen, sneeuw of lekkage

Om elektrocutie te voorkomen, moeten er maatregelen worden genomen, zoals:

Het uitschakelen en vergrendelen van de stroomvoorziening bij werkzaamheden aan elektrische installaties
Het controleren en isoleren van elektrische leidingen en apparaten
Het gebruiken van aardlekschakelaars, zekeringen en overspanningsbeveiligingen
Het dragen van rubberen handschoenen, laarzen en matten
Het drooghouden en ventileren van de werkplek

Brand en explosie zijn ook ernstige gevaren op de bouwplaats. Brand en explosie kunnen ontstaan door:

Het ontsteken van brandbare materialen, zoals hout, papier of textiel
Het lekken of morsen van brandbare vloeistoffen of gassen, zoals benzine, diesel of propaan
Het vonken of vlammen van open vuur, zoals lassen, snijden of roken
Het opwarmen of oververhitten van elektrische apparaten, zoals kachels, boilers of magnetrons

Om brand en explosie te voorkomen, moeten er maatregelen worden genomen, zoals:

Het opruimen en afvoeren van brandbaar afval en restmateriaal
Het opslaan en hanteren van brandbare vloeistoffen en gassen volgens de voorschriften
Het gebruiken en bewaren van blusmiddelen, zoals brandblussers, brandslangen of blusdekens
Het verbieden en controleren van open vuur en roken op de bouwplaats
Het melden en bestrijden van brand en explosie volgens het noodplan

Het melden en registreren van incidenten is een belangrijk onderdeel van veiligheid op de bouwplaats. Incidenten zijn gebeurtenissen die leiden tot schade, letsel of verlies. Voorbeelden van incidenten zijn:

Een ongeval met een slachtoffer die medische hulp nodig heeft
Een bijna-ongeval met een gevaarlijke situatie die net goed afloopt

In dit artikel hebben we de belangrijkste aspecten van veiligheid op de bouwplaats besproken.

We hopen dat u door het lezen van dit artikel meer inzicht heeft gekregen in de risico’s en maatregelen die komen kijken bij een bouwproject. Veiligheid op de bouwplaats is niet alleen een kwestie van regels en voorschriften, maar ook van bewustzijn en gedrag. Als iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt en samenwerkt, kunnen we het aantal ongevallen verminderen en de kwaliteit verbeteren. Want een veilige bouwplaats is een betere bouwplaats.